تبریز امروز:
اوراسیانت: آتا ترک‌اوغلو | ۱۴ آوریل ۲۰۲۵
ترکیه تلاش می‌کند منافع اقتصادی ناشی از تبدیل شدن به یک مرکز انتقال منطقه‌ای انرژی را با اعتبار میزبانی نشست سالانه اقلیمی سازمان ملل (COP) در هم آمیزد. هنوز زود است که بتوان گفت رهبران ترکیه در تحقق هر یک از این دو هدف موفق خواهند بود یا نه.
آنکارا مدت‌هاست تلاش می‌کند خود را به عنوان مسیر حیاتی انتقال سوخت‌های فسیلی از حوزه خزر به اروپا مطرح کند، با تکیه بر موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود که مسیری جایگزین برای عبور از روسیه فراهم می‌کند. «دان یورگنسن»، کمیسر انرژی و مسکن اتحادیه اروپا، اوایل آوریل برای انجام مذاکراتی به آنکارا سفر کرد، و پس از آن راهی آذربایجان شد تا در خصوص افزایش صادرات گاز طبیعی از طریق "دالان گازی جنوبی" گفت‌وگو کند. یورگنسن در مصاحبه‌ای اخیر بر نیاز اتحادیه اروپا برای کاهش وابستگی انرژی به روسیه تأکید کرد.
فراتر از امکان افزایش صادرات انرژی آذربایجان، جاه‌طلبی‌های ترکیه برای تبدیل شدن به هاب ترانزیت انرژی در ماه مارس تقویت شد، زمانی که توافق‌نامه مبادله گاز با ترکمنستان به اجرا درآمد. این توافق به عنوان گامی بزرگ در راستای طرح جاه‌طلبانه ترکیه برای انتقال سالانه تا ۶۵ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان به بازارهای اتحادیه اروپا طی ۲۵ سال آینده تلقی می‌شود. با وجود شروع امیدوارکننده، هنوز موانع بسیاری بر سر راه تحقق این هدف قرار دارند.
وضعیت مشابهی نیز برای تلاش ترکیه جهت میزبانی نشست اقلیمی سازمان ملل در سال ۲۰۲۶، یعنی COP31، وجود دارد. برای مدتی طولانی، استرالیا به عنوان گزینه اصلی برای میزبانی این اجلاس مطرح بود، اما ترکیه در جریان نشست COP29 که نوامبر گذشته در باکو، پایتخت آذربایجان برگزار شد، با تبلیغات دیرهنگام، سعی در تقویت نامزدی خود داشت. هیچ تصمیمی در مورد کشور میزبان COP31 در باکو اعلام نشد و هنوز مشخص نیست که این تصمیم چه زمانی اتخاذ خواهد شد.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در دومین روز اجلاس باکو، با اعلام رسمی نامزدی ترکیه، بر سوابق زیست‌محیطی این کشور تأکید کرد و مدعی شد که ترکیه در حال تحول در بخش‌های کلیدی برای دستیابی به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۳ است.
با این حال، کارشناسان نسبت به دستاوردهای زیست‌محیطی دولت ترکیه نگاهی تردیدآمیز دارند. برخی تأکید می‌کنند که تعهدات ترکیه برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بر اساس سناریوهای «روال معمول» استوار است؛ به‌عبارتی، این تعهدات عملاً اجازه می‌دهند میزان انتشار گازها تا سال ۲۰۳۰ حدود ۳۰ درصد نسبت به سطح سال ۲۰۲۰ افزایش یابد. افزون بر این، ترکیه همچنان به‌شدت وابسته به زغال‌سنگ است و در حال حاضر، بزرگ‌ترین تولیدکننده برق زغال‌سنگی در اروپا محسوب می‌شود. سوخت‌های فسیلی همچنان ستون فقرات تولید انرژی در این کشورند.
آنچه تلاش ترکیه برای میزبانی COP31 را پیچیده‌تر می‌کند، فاصله‌گیری دیپلماتیک آنکارا از غرب در سال‌های اخیر است؛ این موضوع با عقب‌گرد دموکراتیک فزاینده در کشور همراه بوده که نمونه بارز آن، بازداشت رقیب سیاسی اصلی اردوغان، یعنی اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول است. امام‌اوغلو بازداشت خود را کاملاً سیاسی می‌داند.
برای کسب میزبانی COP31، انتظار می‌رود ترکیه وارد گفت‌وگوهای سطح بالا برای جلب حمایت اروپا غربی، آمریکای شمالی و نیوزیلند شود. به گفته امید شاهین، کارشناس برجسته تغییرات اقلیمی در ترکیه و هماهنگ‌کننده مطالعات اقلیمی در «مرکز سیاست‌گذاری استانبول»، دستیابی ترکیه به میزبانی COP31 مستلزم تجدیدنظرهایی در سیاست خارجی فعلی دولت است.
او در مصاحبه‌ای با رسانه T24 ترکیه گفت:
«ترکیه باید از دلایل منطقیِ ظاهری نظیر سوخت‌های فسیلی یا ردپای کربنی فراتر برود و دخالتی تماماً سیاسی انجام دهد؛ مداخله‌ای که شاید بر این اساس باشد که ترکیه می‌خواهد خود را بیشتر با غرب هم‌راستا کند. تا زمانی که این گام‌ها برداشته نشوند، جلب حمایت اتحادیه اروپا ممکن نخواهد بود، و به نظر می‌رسد که پیروزی برای ترکیه بسیار دشوار خواهد بود.»
در همین حال، کمپین استرالیا برای میزبانی COP31 نیز از زمان اجلاس باکو با وقفه‌ای مواجه شده است. طبق گزارشی که خبرگزاری Australian Associated Press منتشر کرده، برخی اعضای دولت ائتلافی استرالیا معتقدند میزبانی چنین نشست جهانی‌ای خرج بیهوده‌ای از پول مالیات‌دهندگان خواهد بود. با این حال، وزیر تغییرات اقلیمی استرالیا، کریس بوون، تلاش کرد گمانه‌زنی‌ها در مورد انصراف از نامزدی را کاهش دهد. به گزارش AAP، او گفت:
«ما در حال تلاش برای میزبانی COP31 همراه با شرکای حوزه اقیانوس آرام هستیم، چرا که این امر در راستای منافع ملی استرالیاست: برای کاهش هزینه‌های انرژی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای با منابع تجدیدپذیر قابل‌اعتماد و حفظ روابط بین‌المللی‌مان.»
نکته جالب این است که سازمان‌های جامعه مدنی ترکیه — که در سال‌های اخیر تحت فشار فزاینده دولت اردوغان قرار گرفته‌اند و غالباً با سیاست‌های اقلیمی دولت اختلاف دارند — به‌طور کلی از تلاش دولت برای میزبانی COP31 حمایت می‌کنند.
کارشناسان معتقدند که میزبانی این اجلاس می‌تواند ترکیه را به اتخاذ سیاست‌های اقلیمی قاطعانه‌تر سوق دهد. شاهین تأکید می‌کند که دستیابی به میزبانی می‌تواند ترکیه را به برداشتن گام‌های مشخص، مانند کنار گذاشتن زغال‌سنگ و تصویب قوانین قوی‌تر در حوزه محیط زیست، ترغیب کند. سازمان‌های زیست‌محیطی، از جمله صلح سبز (Greenpeace)، نیز از این نامزدی حمایت کرده‌اند. برکان اوزیَر، مدیر برنامه صلح سبز مدیترانه، گفته است که میزبانی COP31 می‌تواند جنبش اقلیمی ترکیه را به پیش ببرد و آن را به سمت تصمیم‌گیری‌های جسورانه‌تر سوق دهد.
در نهایت، اینکه ترکیه بتواند حمایت اتحادیه اروپا را برای این میزبانی جلب کند یا نه، ممکن است عامل تعیین‌کننده در موفقیت این نامزدی باشد. از آنجا که اتحادیه اروپا به دنبال تقویت امنیت انرژی خود است — و ترکیه با دالان گازی جنوبی و گفت‌وگوهای سطح بالا در موقعیت خوبی برای کمک به این هدف قرار دارد — آنکارا ابزارهای ارزشمندی در اختیار دارد. با این حال، نگرانی‌ها در مورد عقب‌گرد دموکراتیک همچنان بر اعتبار بین‌المللی ترکیه سایه انداخته است.
درباره نویسنده:
آتا ترک‌اوغلو در مرکز دانشگاه کلمبیا در استانبول فعالیت دارد و پروژه‌هایی در حوزه اقلیم، سیاست، روزنامه‌نگاری و پژوهش میان‌رشته‌ای را مدیریت می‌کند. او پیشینه‌ای در سیاست اقلیمی، روزنامه‌نگاری و ترجمه دارد و تاکنون ۱۰ کتاب را به ترکی ترجمه کرده است.
