تبریز امروز:
حسین محمدزاده صدیق، شاعر، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و از بزرگان شعر و ادب آذربایجان درگذشت.
حسین محمدزاده صدیق (متخلّص دۆزگورن) شاعر، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و استاد دانشگاه و از بزرگان شعر و ادب آذربایجان، پس از گذراندن یک دوره بیماری، بامداد روز چهارشنبه - دوم شهریور ۱۴۰۱ در سن ۷۷ سالگی در یکی از بیمارستان‌های تهران درگذشت.
جواد وند نوروز رئیس بنیاد فرهنگی مقبره الشعرا استاد شهریار با تأیید خبر درگذشت «حسین محمدزاده صدیق»، اظهار کرد: مرحوم پرفسور محمدزاده صدیق متولد ۱۳۲۴ محله سرخاب تبریز بود، وی بعد از دریافت مدرک کارشناسی ادبیات فارسی از دانشگاه تهران و مدرک کارشناسی ادبیان ترکی از دانشگاه استانبول ترکیه دریافت کرد و در سال ۱۳۶۲ موفق به دریافت مدرک دکتری ادبیات تطبیقی زبان فارسی عربی و ترکی از این دانشگاه شد.
رئیس بنیاد فرهنگی مقبره الشعرا استاد شهریار توضیح داد: مرحوم محمدزاده صدیق دارای بیش از ۳۰۰ عنوان کتاب در حوزه ادبیان آذربایجان و ادبیات فارسی است که ترجمه کامل دیوان حکیم ملامحمد فضولی، دیوان اشعار ترکی غریبی تبریزی و تذکره مجالس شعرای روم، و همچنین ترجمه دیوان امام خمینی (ره) به زبان ترکی از آثار برجسته آن مرحوم است.
وند نوروزی گفت: پیکر مرحوم حسین محمدزاده صدیق به تبریز منتقل می‌شود و پس از برگزاری مراسم تشییع در قطعه نام‌آوران وادی رحمت تبریز به خاک سپرده می‌شود. زمان برگزاری مراسم تشییع و تدفین مرحوم محمدزاده از سوی خانواده وی اعلام می‌شود.
گفتنی است محمدزاده صدیق از معروف‌ترین نویسندگانی بود که تألیفات ایشان اعّم از تاریخ و ادبیات و شعر و ترجمه به ۳۵۰ کتاب و رساله می‌رسد و تعداد مقالاتش از هزار فقره افزون‌تر است.
وی از شخصیت‌هایی بود که باپشتکار خود به درجات عالی علم رسیده است. بارها در رژیم سابق زور ورزان مانع تحصیلات رسمی وی شده‌اند، اما او در کنار فعالیت‌های علمی و ادبی قهارانه، به تحصیلات رسمی هم پرداخته است. وی پس از اخذ درجه‌ی PH.D از دانشگاه استانبول در سال ۱۳۶۲ و بدون توجه به دعوت‌های کشورهای همسایه و داشتن ویزاهای اقامت از کشورهایی مانند کانادا، به خاک وطن بازگشت. او در زمره‌ی معدود کسانی است که سالیان سال با عشق و علاقه‌ی وافر به تحقیق و تفحص در زبان و فرهنگ و ادبیات اسلامی پرداخته است.
صدیق در پانزدهم تیرماه سال ۱۳۲۴ ش. برابر با ماه جولای سال ۱۹۴۵ میلادی در خانه‌ی پدری جنب مسجد آقا میرعلی در کوچه‌ی اسماعیل بقال از محله‌ی سرخاب در شهر تبریز متولدشده است. در کودکی در مسجد جامع تبریز و حوزه‌ی علمیه نزد آقا میرزا غلامحسین هریسی، آقا میرزا عمران و مرحوم وقایعی مشکات تبریزی به تعلیم قرآن، فلسفه‌ی اسلام، فقه، احکام و اصول دین مشغول شد.
از کودکی درحالی‌که ۱۴ سال بیشتر نداشت، در مسجد محله و اوقاتی هم در منزل به تدریس قرآن و دروس مدرسه‌ای مشغول بود. بی‌سوادهای محله را که دو برابر سن او سن داشتند باسواد کرد. او، در سال ۱۳۳۷ تحصیلات ابتدایی را به پایان رسانید و وارد دبیرستان شد و در رشته‌ی علوم ادبی مشغول تحصیل گشت.
از همان ابتدا استعداد عجیبی نسبت به ادبیات پیدا کرد. به‌طوری‌که در دبیرستان او را «شاعر» صدا می‌کردند و او برای بهتر متوجه شدن درس‌ها، آنها را به قالب شعر درمی‌آورد و فرمول‌های فیزیک، ریاضی و یا درس طبیعی و جغرافیا را در قالب شعر حفظ می‌کرد و انشاء‌های خود را به شعر می‌نوشت.
وقتی از دوره‌ی اول دبیرستان به دانشسرا رفت، شایع شد که همه‌ی کتاب‌های کتابخانه‌ی دانشسرا را خوانده است، زیرا با کارمندان وارد می‌شد و با آنها خارج می‌شد.
دکتر صدیق وقتی از دانشسرای مقدماتی پسران تبریز فارغ‌التحصیل شد، رهسپار روستاهای تبریز و اهر شد. در روستا، ضمن معلمی، به گردآوری مواد فولکلوریک همت گماشت. او، در قصبه‌ی هریس معلم و مدیر دبستان بود و همچنین در دانشگاه تبریز در رشته‌ی ادبیات فارسی تحصیل می‌کرد.
از سال ۱۳۴۴ به فعالیت‌های علمی و ادبی پرداخت. اولین مقاله‌ی او تحت عنوان «فرشته‌ی میترا و عید مهرگان» در سال ۱۳۴۴ در ماهنامه‌ی آموزش‌وپرورش تبریز چاپ شد. در سال ۱۳۴۶ صفحه ادبی روزنامه عصر نوین را در تبریز اداره می‌کرد و در سال ۱۳۴۷ در همین شهر نشریه‌ی «هنر و اجتماع» را راه‌انداز کرد که آن را هر پانزده روز یک‌بار و با استفاده از امتیاز روزنامه‌ی مهد آزادی انتشار می‌داد.
مرحوم صدیق تألیفات و آثاری بسیاری در زمینه‌های گوناگون دارد. آثار او رغبت گروه‌های مختلف خواننده را دربردارد مواردی از دستمایه‌های قلمی وی در ذیل آمده است:
تصحیح و تحشیه
۱. آل محمد (ص) تاریخینده تشریح و محاکمه
۲. امثال لقمان
۳. پنج نمایشنامه
۴. تمثیلات تماشاخانه (۲- موسیو ژوردان)
۵. تمثیلات تماشاخانه (۴- خرس قولدورباسان)
۶. تمثیلات تماشاخانه (۱- کیمیاگر)
۷. چهار تئاتر و رساله‌ی اخلاقیه
۸. حضرت پیغمبر (ص) دن قیرخ حدیث
۹. دو سهندیه
۱۰. دیوان اشعار ترکی بایرک قوشچو اوغلو
۱۱. دیوان اشعار ترکی حکیم سید ابوالقاسم نباتی
۱۲. دیوان اشعار ترکی حکیم ملأ محمد فضولی
۱۳. دیوان اشعار ترکی حکیم ملامحمد هیدجی
۱۴. دیوان اشعار ترکی سید عظیم شیروانی
۱۵. دیوان اشعار ترکی سید عماد الدین نسیمی
۱۶. دیوان اشعار ترکی مرتضی قلی ظفر اردبیلی
۱۷. دیوان اشعار ترکی ملأ پناه واقف
۱۸. دیوان اشعار فارسی مولانا حکیم ملامحمد فضولی بیاتلی
۱۹. دیوان اشعار فارسی میرزا علی مجتهدی (عشقی)
۲۰. دیوان غریبی و تذکره مجالس شعرای روم
۲۱. دیوان فارسی سید ابوالقاسم نباتی
۲۲. رند و زاهد فضولی
۲۳. سایالار
۲۴. قارامجموعه
۲۵. قارامجموعه
۲۶. قارامجموعه ۱و ۲
۲۷. قاعده زبان ترکی
۲۸. قواعد زبان ترکی
۲۹. کلاملار
۳۰. گلشن راز شبستری
۳۱. لیلی و مجنون و باشقا اثرلری
۳۲. محاکمة اللغتین
۳۳. مقالات تربیت
۳۴. مقالات فارسی میرزا فتحعلی آخوندزاده
۳۵. مقالات فلسفی میرزا فتحعلی آخوندزاده
۳۶. منتخب غزلیات شمس تبریزی
۳۷. نصاب اعتماد: فرهنگ لغات منظوم ترکی
۳۸. نمایشنامه‌های میرزا آقا تبریزی
۳۹. یوسف و زلیخا
۱. دیدی از نوآوری‌های حبیب ساهر
۲. سه سنگیاد باستانی
۳. سیری در اشعار ترکی مکتب مولویه
۴. شرح غزل‌های صائب تبریزی (ج. ۱)
۵. عارف سالک
۶. عاشیقلار
۷. قوپوزنوازان دلسوخته‌ی آذربایجان
۸. گونشلی وطن یادداشتلاری
۹. مقالات ایرانشناسی (ج. ۱و۲)
۱۰. واقف، شاعر زیبایی و حقیقت
۱۱. هفت مقاله
۱۲. یادمان‌های ترکی باستان
۱. آتا! ای ظلم گؤرموش مکتبین بایراقداری
۲. آثاری از شعرای آذربایجان
۳. آذربایجانین شهید عالیملری
۴. آرزی و قمبر
۵. ارمنستان در زمان تیمور لنگ
۶. از پیدایی انسان تا رسایی فئودالیسم در آذربایجان
۷. اسلام احکامی
۸. اصول عقاید
۹. افضل الدین خاقانی شیروانی
۱۰. انقلاب بورژوازی در انگلستان
۱۱. أوچونجو امام، حضرت حسین علیه السلام
۱۲. ایچگی و ایچگی ایچمک حاققیندا قیرخ حدیث
۱۳. بهسروده‌های زرتشت
۱۴. بیرینجی امام، حضرت علی علیه‌السَّلام
۱۵. پیرامون پیدایش انسان
۱۶. توحیده چاغری
۱۷. جزء عم
۱۸. حضرت امام جعفر صادق (ع) دن قیرخ حدیث
۱۹. حضرت امام حسن (ع) دن قیرخ حدیث
۲۰. حضرت امام حسن عسگری (ع) دن قیرخ حدیث
۲۱. حضرت امام حسین (ع) دن قیرخ حدیث
۲۲. حضرت امام رضا (ع) دن قیرخ حدیث
۲۳. حضرت امام زین‌العابدین (ع) دن قیرخ حدیث
۲۴. حضرت امام علی (ع) دن قیرخ حدیث
۲۵. حضرت امام علی‌النقی (ع) دن قیرخ حدیث
۲۶. حضرت امام محمدالتقی (ع) دن قیرخ حدیث
۲۷. حضرت امام محمدباقر (ع) دن قیرخ حدیث
۲۸. حضرت امام مهدی (عج) دن قیرخ حدیث
۲۹. حضرت امام موسی کاظم (ع) دن قیرخ حدیث
۳۰. حضرت فاطمه زهرا (س) دن قیرخ حدیث
۳۱. حکیم ملاعبدالله زنوزی و زنوزیه مکتبی
۳۲. در شناخت هنر و زیبایی
۳۳. دو گفتار ادبی
۳۴. دیوان لغات الترک
۳۵. زندگی و اندیشه‌ی نظامی
۳۶. سون سؤز
۳۷. گفتارهایی پیرامون مسائل زبانشناسی ایران
۳۸. گفتاری درباره‌ی زبان‌های رایج فارسی در آذربایجان
۳۹. مسائل ادبیات دیرین ایران
۴۰. مسائل ادبیات نوین ایران
۴۱. مطلع‌الإعتقاد فی معرفة‌المبدا و المعاد
۴۲. قیسا سؤزلر
۴۳. مجموعه داستان‌های ماکسیم گورکی
۴۴. مقدمه‌ای بر فلسفه‌ی تکاملی طبیعت و جامعه
۴۵. نسیمی (درام تاریخی در ۳ پرده و چهارده صحنه)
۴۶. نظامی، شاعر بزرگ آذربایجان
۴۷. نمونه‌های شعر معاصر آذربایجان
۴۸. هامی ایچون اسلام
۴۹. یئنی یئتمه‌لر ایچون الله تانیما درسلری
۵۰. یئنی یئتمه‌لر ایچون امام تانیما درسلری
۵۱. یئنی یئتمه‌لر ایچون ایلاهی عدالت
۵۲. یئنی یئتمه‌لر ایچون پیغمبر تانیما درسلری
۵۳. یئنی یئتمه‌لر ایچون معاد تانیما درسلری
۱. اردبیل لوحه‌لری
۲. آن اما هدیه
۳. اوچغون داخما
۴. باکی لوحه‌لری
۵. تبریز یوللاریندا
۶. زنگان لوحه‌لری
۷. شیخ محمد خیابانی حماسه‌سی
۸. صمد بهرنگی (منظومه)
۹. قاشقایی لوحه‌لری
۱۰. کیچیک شعرلر
۱۱. یورد غزللری
متون دانشگاهی
۱. آشنایی با رسالات موسیقی
۲. آشنایی با متون ادبی
۳. برگزیده متون نظم ترکی
۴. برگزیده‌ی متون نظم و نثر ترکی (ج .۱)
۵. خلاصه‌ی قانون کار و تاریخ ادبیات
۶. سیری در رساله‌های موسیقایی
۷. متون ادبی هنر
ادبیات کودکان
۱. چیل مایدان
۲. دنیای قصه‌ی بچه‌ها
۳. دوقلوهای ترک
۴. قصّه‌های روباه
۵. قصّه‌های کچل
۶. یهودانین خیانتی
نقدها
۱. درباره‌ی قصه‌های کودکانه‌ی بهرنگ
۲. و باز هم درباره‌ی مرداد و امرداد
۳. انارستان
۴. حبیب ساهر، شاعر مردم
۵. ترجمه‌ی بوستان
۶. هجری هریسی
۷. قامت خود را بردار می‌بیند
۸. از شبستر تا شبستر
۹. ژستهای علمی ترکی ستیزان
۱۰. میرزا مأذون قشقایی
۱۱. فقدان دکتر حمید نطقی،
۱۲. پاسخ به معترض
۱۳. چون غرض آمد هنر پوشیده شد
۱۴. حماسه‌پرداز خشم شقایق
۱۵. پیرامون اشتباه مرحوم تربیت درباره‌ی قارامجموعه
۱۶. تکمله‌ای بر کتاب
۱۷. بازی‌های باستان شناسی پان ایرانیسم‌ها بر علیه مدنیت ترکی
۱۸. نگاهی به مطالب کتاب فارسی اول دبیرستان
۱۹. صفویه، ملأ صدرا و جعبه جادویی
۲۰. مکتب غیر واقعی‌سازی و حرکت از «من» به «نا من»
۲۱. وجدان علمی و ادب کاوی صمیمانه
۲۲. پاسخ به مقاله‌ی «ظهور پان ترکیسم و ترجمه‌ی دیوان لغات‌الترک»
۲۳. تغزّل‌سرای خردگرا
۲۴. شاعر خنده‌های تلخ
۲۵. کاروان سالار نثر واقعگرا
۲۶. درباره‌ی رمان «اشک سبلان»
۲۷. انسان طالعینی دوشونن شاعیر
۲۸. درباره‌ی اشعار سؤنمز
۲۹. اشک سبلان
کنگره‌ها
۱. اوزان شعری در دیوان مختومقلی فراغی
۲. تأثیر آفرینش نظامی بر ادبیات ترکی
۳. حاج غلامرضا مجدفر
۴. حکیم هیدجی و آذربایجان فیلسوفلاری
۵. خطیب تبریزی، شارح ابن سکّیت
۶. در مورد ادبیات قشقایی
۷. سبک آذربایجانی در شعر فارسی
۸. سلسله‌ی مولویّه و شیخ شهاب‌الدین اهری
۹. عطار
۱۰. فرزند ایل سرافراز
۱۱. کلیات غریبی منتشا
۱۲. گامی برای تدوین کتابشناسی اوحدی مراغه‌ای
۱۳. منوچهری از دیدگاه مرحوم پرفسور احمد آتش
۱۴. نگاهی به پیشینه‌ی باستانی زبان ترکمنی
۱۵. نوع سیرسوژه در منظومه‌های نظامی
۱۶. ورود آق‌قویونلوها به آناطولی
