ظر:
یونس شریفی، ۲۷ مارس ۲۰۲۵
یک اتوبوس برقی ساخت چین در باکو. (عکس: gov.az)
چین نقش غالبی در بازار خودروهای برقی آسیای مرکزی ایفا کرده است. اکنون، پکن به دنبال تکرار موفقیت خود در قفقاز است. آذربایجان به‌عنوان نقطه ورود پکن به این منطقه در حال ظهور است.
طی ۱۰ ماه اول سال ۲۰۲۴، آذربایجان ۲,۵۹۲ خودروی برقی وارد کرد که مدل‌های ساخت چین ۷۷ درصد از این سهم را تشکیل می‌دهند. روند حرکت به سمت برقی‌سازی آشکار است: سال گذشته، آذربایجان ۱۵,۴۷۱ خودروی هیبریدی و برقی از چین به ارزش ۳۹۶ میلیون دلار وارد کرد، که افزایش چشمگیری نسبت به ۴,۶۳۶ خودرو به ارزش ۱۵۴ میلیون دلار در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد. حضور رو به رشد خودروهای برقی تنها به خودروهای سواری محدود نمی‌شود: باکو همچنین اتوبوس‌های برقی از تولیدکنندگان چینی یوتونگ و BYD وارد کرده است.
افزایش صادرات به آذربایجان بازتابی از تسلط روزافزون چین بر بازار جهانی خودروهای برقی است؛ مدل‌های چینی اکنون سهم خیره‌کننده ۷۶ درصدی از فروش جهانی خودروهای برقی و هیبریدی پلاگین را به خود اختصاص داده‌اند، که این امر به لطف گسترش تهاجمی در بازارهای جدید ممکن شده است.
در آذربایجان، سیاست‌های مساعد، پذیرش خودروهای برقی را تشویق کرده است. از سال ۲۰۱۹، خودروهای برقی وارداتی از مالیات بر ارزش افزوده معاف شده‌اند و از سال ۲۰۲۲، عوارض گمرکی بر واردات باتری‌ها و تجهیزات شارژ حذف شده است. این سیاست‌ها مصرف‌کنندگان را ترغیب کرده تا تمرکز خود را از خودروهای معمولی به خودروهای برقی چینی معطوف کنند.
سرعت واردات خودروهای برقی چینی به آذربایجان آماده شتاب گرفتن است. در جولای گذشته، شرکت Electrify Azerbaijan LLC، زیرمجموعه گروه SARDA مستقر در باکو، توافقی با BYD چین امضا کرد که شامل خرید اتوبوس‌های برقی و ایجاد تولید اتوبوس برقی در آذربایجان می‌شود. بر اساس این توافق، ۱۶۰ اتوبوس برقی مجهز به موتورهای BYD به آذربایجان آورده شد تا برنامه آزمایشی آغاز شود، که برخی از این اتوبوس‌ها در کنفرانس زیست‌محیطی COP29 در نوامبر گذشته به کار گرفته شدند.
توافق BYD شامل سرمایه‌گذاری کلی ۶۰ میلیون دلاری است که ۱۷.۱ میلیون دلار اولیه برای تأسیس یک سرمایه‌گذاری مشترک برای تولید اتوبوس برقی در پارک صنعتی شیمیایی سومقاییت استفاده شد و ۶۰۰ فرصت شغلی ایجاد کرد. انتظار می‌رود BYD همچنین تولید قطعات یدکی را در سال جاری در آذربایجان آغاز کند، و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰، قطعات تولیدشده محلی ۴۰ درصد از هزینه‌های کل مونتاژ اتوبوس را پوشش دهند. در نهایت، این شرکت قصد دارد ظرفیت تولید سالانه در تأسیسات سومقاییت را به ۵۰۰ اتوبوس افزایش دهد.
در حاشیه COP29، یک تولیدکننده دیگر خودروهای برقی چینی، Nio، توافقی با شرکت Green Car LLC مستقر در آذربایجان امضا کرد. بر اساس این توافق، Green Car به‌عنوان توزیع‌کننده Nio در آذربایجان عمل خواهد کرد و انتظار می‌رود این خودروساز چینی از سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۵ تحویل خودروها را آغاز کند.
چین روی آذربایجان حساب باز کرده تا به‌عنوان پایگاهی برای گسترش فروش خودروهای برقی ساخت چین در بازارهای همسایه در سراسر منطقه عمل کند. برای آذربایجان، حضور رو به رشد خودروهای برقی چین مزایای متعددی ارائه می‌دهد، از جمله کمک به کاهش ردپای کربن و دستیابی به هدف کاهش انتشار گازهای مضر. خودروهای برقی همچنین به‌خوبی با برنامه‌های دولت برای افزایش تولید انرژی تجدیدپذیر همخوانی دارند.
از نظر اقتصادی، خودروهای برقی چینی برای مصرف‌کنندگان آذربایجانی مقرون‌به‌صرفه‌تر از مدل‌های رقیب غربی هستند. علاوه بر این، هزینه عملیاتی یک خودروی برقی تقریباً پنج برابر کمتر از یک خودروی بنزینی است. کاهش تقاضای داخلی، به نوبه خود، می‌تواند به‌طور بالقوه به آذربایجان کمک کند تا حجم بیشتری از انرژی را صادر کند.
رشد مشارکت با چین در بخش خودروهای برقی برای باکو خطراتی به همراه دارد. در درجه اول، افزایش واردات خودروهای برقی چینی می‌تواند چین را در موقعیتی قرار دهد که تسلط شدیدی بر بازار آذربایجان داشته باشد، تسلطی که می‌تواند به روش‌های مختلفی به ضرر آذربایجان استفاده شود و همچنین تله کسری تجاری ایجاد کند. برخی ناظران صنعت اشاره می‌کنند که این احتمال وجود دارد که آذربایجان در نهایت به‌عنوان یک مرکز مونتاژ و توزیع عمل کند بدون اینکه به‌طور قابل‌توجهی قابلیت‌های تولید با ارزش افزوده بالا مانند سیستم‌های باتری پیشرفته و سایر اجزای الکترونیکی را توسعه دهد.
برای محافظت در برابر این احتمال، آذربایجان باید در این مرحله نسبتاً اولیه، چین را تحت فشار قرار دهد تا تولید محلی اجزای خودروهای برقی را گسترش دهد و انتقال جزئی فناوری را تضمین کند. مقامات در باکو همچنین باید مراکز تحقیقاتی محلی را تأسیس کنند تا اشتراک دانش و ظرفیت‌سازی محلی را تسهیل کنند. مهم‌تر از همه، آذربایجان باید تنوع در بازار خودروهای برقی خود را ترویج دهد. ایجاد روابط دوجانبه با تولیدکنندگان مختلف خودروهای برقی در اروپا و کره جنوبی می‌تواند خطر وابستگی به چین را کاهش دهد و شرایط متعادل‌تری را در بازار خودروهای برقی در درازمدت برقرار کند.
یونس شریفی، پژوهشگر غیرمقیم در پروژه چین و جنوب جهانی برای آسیای مرکزی است. او تحلیل‌گر سیاست خارجی است که در تعامل چین با آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی، با تمرکز بر انرژی و ارتباطات، تخصص دارد. او پیش‌تر به‌عنوان پژوهشگر در بارومتر آسیای مرکزی و مرکز قفقازی روابط بین‌الملل و مطالعات استراتژیک فعالیت کرده است.
