خبر های ویژه
22 اسفند 1403
دررثای کوچ ابدی زنده یاد دکتر سیروس برادران شکوهی
امروز ظهر ساعت 12 دکتر سیروس برادران شکوهی در قطعه مشاهیر وادی رحمت به خاک سپرده خواهد شد و براساس خواسته ایشان هیچ مراسمی دیگر برگزار نخواهد شد
دکتر سیروس برادران شکوهی استاد ممتاز دانشگاه تبریز در ۸۸ سالگی دارفانی را وداع گفت.او به اعتراف اهل علم ،دانشنامه تاریخ و تمدن آذربایجان بود. ابتدا زندگینامه استاد را از زبان خود بخوانیم.سال 1315 در کوی سرخاب تبریز متولد شدم.بعد از گرفتن دیپلم،آموزگار شدم. دورهء لیسانس رشته تاریخ و جغرافیا را در دانشگاه تبریز طی کردم.رشتهء فوق لیسانس تاریخ را هم خدمت استادان بزرگوارم،زندهیادان دکتر زریاب خوئی، دکتر محمد اسماعیل رضوانی،دکتر خانبابا بیانی و...در دانشگاه تهران گذراندم.بعد از آن،در دانشگاه آنکارا در رشتهء تاریخ دکترا گرفتم.بعد هم،ابتدا در دانشگاه مشهد و سپس در دانشگاه تبریز مشغول تدریس شدم.
تبریز امروز:
دکتر سیروس برادران شکوهی استاد ممتاز دانشگاه تبریز در ۸۸ سالگی دارفانی را وداع گفت.او به اعتراف اهل علم ،دانشنامه تاریخ و تمدن آذربایجان بود. ابتدا زندگینامه استاد را از زبان خود بخوانیم.سال 1315 در کوی سرخاب تبریز متولد شدم.بعد از گرفتن دیپلم،آموزگار شدم. دورهء لیسانس رشته تاریخ و جغرافیا را در دانشگاه تبریز طی کردم.رشتهء فوق لیسانس تاریخ را هم خدمت استادان بزرگوارم،زندهیادان دکتر زریاب خوئی، دکتر محمد اسماعیل رضوانی،دکتر خانبابا بیانی و...در دانشگاه تهران گذراندم.بعد از آن،در دانشگاه آنکارا در رشتهء تاریخ دکترا گرفتم.بعد هم،ابتدا در دانشگاه مشهد و سپس در دانشگاه تبریز مشغول تدریس شدم.
مطابق عرف جامعه،وقتی میگویند آثار، فقط مقاله و کتاب را مدنظر دارند و به کارهای کلاسیک استادان توجه نمیکنند.تاکنون بیش از 30 جلد رسالهء فوق لیسانس و چندین رسالهء دکترا با راهنمایی و مشاوره من تهیه شده است.ولی متأسفانه اینها به حساب تألیفات و آثار استاد گذاشته نمیشود.علاوه بر اینها،ده‌ها مقاله در زمینهء تاریخ دارم.
تمرکز من روی موضوعات تاریخ مشروطه و تاریخچهء روزنامهنگاری در آذربایجان است.رسالهء فوقلیسانس من با مرحوم دکتر رضوانی،در موضوع«تاریخچه روزنامه نگاری در تبریز»است.رساله دکترایم نیز در زمینهء«نقش مطبوعات ترک و ایرانی در پایگیری نهضت مشروطه ایران» است.بعدها در دانشگاه روی همین موضوعات کار کردم.
کتابی به کوشش من در مورد مرحوم ثقه الاسلام چاپ شده است.که در اصل یادداشتهای میراسد الله ضمیری،ملازم خاص ثقه السلام شهید است.همچنین در سال 1354 یک کتاب درسی تاریخ برای سال دوم دانشسرای مقدماتی و راهنمایی تألیف کردم.آن موقع مدرس دانشسرا بودم.کتابی هم با همراهی آقایان دکتر رحیملو و دکتر کلانتری در مورد مرحوم میرزا جعفر سلطان القرابی،برای انتشارات دانشگاه تبریز گردآوری کردیم.مجموعه مقالاتی هم در مورد تاریخچهء روزنامهنگاری در تبریز تدوین کردهام که امیدوارم به زودی چاپ شود.یک کار بنیادی نیز با همکاری دو نفر از اعضای هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه تبریز(یعنی آقایان دکتر رحیملو و آقای دکتر کلانتری) انجام دادیم که حدود 6-5 سال طول کشید. این کار به بررسی سنگنوشتههای آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل اختصاص داشت و در واقع،به مطالعهء تاریخ آذربایجان از خلال سنگنوشتهها پرداختم.در این تحقیق، نزدیک به هزار سنگنوشته بررسی، بازخوانی و بازنویسی شد.عکسبرداریها و نوشته های این کار قرار است به وسیلهء مرکز باستانشناسی آذربایجان شرقی در چند جلد چاپ شود.البته اینها هنوز چاپ نشده است.
بههرحال فکر میکنم،کار اساسی یک استاد همان تدریس است.من نزدیک به 50 سال فقط به تدریس تاریخ پرداختهام و در این مدت هرگز کار اداری و اجرایی قبول نکردهام.اینها گوشهایی
از زندگی و فعالیت‌های علمی و آموزشی استاد از زبان خودش بود.
چند نکته درباره ی زنده یاد شادروان دکتر سیروس برادران شکوهی را با هم مرور کنیم.
۱.در انتهای سال ۱۴۰۳ ایران یکی از اساتید به نام تاریخ خود را از دست داد دکتر سیروس برادران شکوهی زینت گروه تاریخ دانشگاه تبریز بود این گروه بعد از دانشگاه تهران دومین دانشگاهی است که به پذیرش دانشجو در دوره ی دکترا تاریخ اقدام کرده است و یکی از استوانه های علمی دانشگاه تبریز همین دکتر برادران شکوهی است که مهمترین تخصص وی تاریخ تبریز ،تاریخ آذربایجان، تاریخ ایران و تاریخ مشروطه است باید گفت که در سال ۱۳۲۷ گروه تاریخ تمدن دانشگاه تبریز با زنده یاد دکتر محمد حسن لطفی آغاز به کار کرده است.در حوزه مطالعاتی مشروطه که این نهضت آگاهی بخش از تبریز شعله ور شده است برداران شکوهی مخزن اطلاعات وسیعی بود.
۲.دکتر حسین سیفلو رئیس اسبق دانشگاه تبریز معتقد است که دکتر برادران شکوهی دایره المعارف تبریز بودند و در شناساندن تاریخ این شهر کهن در دوره ی معاصر میدان دار بودند و وجود این دانشمند فرزانه در گروه تاریخ دانشگاه تبریز موجب فقر و مباهات این دانشگاه قدیمی بود.هرجا از مشروطه سخن به میان می آمد به سراغ دکتر شکوهی می رفتند.
۳.دکتر محمود نوالی استاد برجسته فلسفه دانشگاه تبریز نیز معتقد است که برادران شکوهی معلم جستجو گر و مورخ فلسفه نگر بود که به بیان علت هر واقعه ی تاریخی می‌پرداخت و ایشان در کتابخانه ی شخصی خود را به روی هر پژوهشگری می‌گشود و وجود ۱۰ هزار عنوان کتاب در کتابخانه شخصی استاد منبع مهمی از رخداد های تاریخی ایران و آذربایجان است.
۴.دکتر عباس قدیمی قیداری استاد ممتاز گروه تاریخ دانشگاه تبریز معتقد است علاقه و دلبستگی دکتر شکوهی به جزئیات و نادیده های تبریز و شخصیت های علمی تاریخ ایران و تبریز ستودنی بود. وی از دکتر برادران شکوهی به عنوان یک (میکروهیستورین )نام برد و معتقد است این مرد بزرگ به تاریخ نگاه خرد دارد و با پرهیز از بیان مطالب کلی به شرح و بررسی ریز ترین مسائل موضوعاتی که شیوه ی تاریخ نگار مدرن دارد می‌پرداخت.
۵. دکتر فاطمه اروجی دانشیار گروه تاریخ و نماینده ی انجمن ایرانی تاریخ در آذربایجان شرقی می‌گوید استاد برادران شکوهی با اندوخته ی قابل ستایش شیفته پایندگی ابدی ایران بود.تبریز و آذربایجان را در سربلندی ایران در طول تاریخ می ستود.شیفته فرهنگ و تاریخ و داشته های سرزمین آبا و اجدادی بود.
۶.دکتر سیروس برادران شکوهی در محصر بزرگانی چون استاد عباس زریاب خوئی استاد دکتر محمد اسماعیل رضوانی و همنشین با بزرگانی چون علامه استاد میرزا جعفر سلطان القرائی در تربیت دانشجویان دانشگاه های فردوسی مشهد و دانشگاه تبریز همیشه شخصیتی ژرف نگر ، دغدغه مند و دور اندیش بود.
۷.دکتر محمد علی سبحان اللهی رئیس خانه ی توسعه ی آذربایجان نیز معتقد است شادروان برادران شکوهی دانشنامه ی تاریخ و تمدن آذربایجان بودند و در همایش های بین المللی مشروطه که در دهه‌ی ۸۰ به همت دانشگاه تبریز و استانداری آذربایجان شرقی برپا می‌شد از سخنرانان اصلی این همایش ها بود که نگاه ژرف و تیز بین آن عزیز سفر کرده در مورد نهضت مشروطه ی ایران اعجاب اندیشمندان و اگاهان تاریخ ایران را برانگیخته است.
۸.گورستان ها، روايتگر زنده تاريخ هستند نیز از تحقیقات مهم ایشان بود.
سيروس برادران شكوهي، استاد بازنشسته رشته تاريخ دانشگاه تبريز كه تحقيقات تاريخي ارزشمندي درباره آذربايجان دارد، معتقدبود كه بررسي سنگ نبشته ها، روخواني، رونويسي، عكس برداري و معرفي و گاهي مطابقت محتواي خبري آنها با مندرجات متون تاريخي، وفيات معاصران٬ مواد التواريخ، جغرافيايي تاريخي و در نهايت فراهم آوردن مواد اصيل براي چند و چون اسامي و شناسايي برخي مآثر و آثار تاريخي و زندگي شناسنامه اي گذشتگان از جمله فايده هاي صيانت از گورستان تاريخي اماميه تبريز است.
آگاهي بر نوشته سنگ گورهاي بازمانده مشروطه خواهان تبريز، به بهانه يادي دوباره از آنها و دسترسي به تاريخ دقيق زاد و وفات و اخذ اطلاعاتي از چند و چون حرفه و مجاهدهاي آنها در انقلاب مشروطه و نيز نحوه و محل فوت و اصل و نسب شهداي مشروطه و اطلاعات جانبي كه به ندرت در كتب تاريخي اشاراتي از اين موارد رفته است٬ از ديگر فايده هاي بررسي سنگ قبرهاي گورستان اماميه است.
: اين مطالب سواي از آگاهي بر عنوان اقسام شعارها و اشعار نقل شده بر سنگ نبشته ها و نيز بررسي گذرا بر زوال و انهدام و تخريب آنها از ديدگاه اجتماعي، فرهنگي و سياسي است و ارائه وضعيت اين سنگ نبشته ها قبل از تخريب و متوجه ساختن مسئولان بر شدت و سرعت تخريب ميراث تاريخي و انقلاب مشروطه به ويژه در كانون آن شهر تبريز و طلب اقدامات لازم در جلوگيري از اين تخريب و تضريب است و در نهايت ياد دوباره كوشندگان و فرزندان مشروطه خواه تبريز از خلال سنگ نبشته هاي بازمانده در گورستان ها و مزارات و مقابر مي باشد.
دريغا كه اثر قابل ملاحظه اي از سنگ نبشته ها در تبريز باز نمانده است؛ سنگ نبشته هاي موجود در گورستان هاي 'شاوا'٬ 'اميرخيز' ٬'حسيني'٬ 'پارك شقايق' ٬'بقائيه'، 'مارالان' ٬' حياط موزه آذربايجان'٬ 'وادي رحمت' ٬ 'طوبائيه'٬ 'اماميه'، 'حاج ستارخان' و 'سرخاب' ٬ 'دَوَه چي' ٬' خيابان' ٬'خطيب'، معدودي تغيير وضع داده و كاربري ديگري يافته اند و در سال هاي اخير و نيز اكنون در شرف تغيير و تصرف مختلف هستند.
: بازخواني و ثبت و نگهداري و معرفي با توجه به روند نابودي شان از نظر تاريخي به ويژه تدوين تاريخ انقلاب مشروطه ايران به خصوص آذربايجان و تبريز ضروري و لازم است.
تذكر اين نكته به جامعه و مسئولان علاقه مند به گذشته تاريخي و آگاه كه با ميراث فرهنگي و مشاهير و مردان تاريخي به اين گونه عمل نمي كنند، ضروري است.
۹.دکتر شکوهی در باره باغ شهر بودن تبریز معتقد بود؛ از زمان سفر مارکوپولو به لحاظ داشتن باغ‌ها شهره آفاق بوده است «باغ صفا»ی تبریز داستان شنیدنی دارد:«اوزون حسن»و«سلطان یعقوب»آق‌قویونلو، باغ‌های«هشت‌بهشت» و«عشرت‌آباد» را احداث نمودند و سلسله‌های بعدی و بزرگان و اعیان شهر، ده‌ها باغ بزرگ و کوچک نیز بر باغ‌های موجود افزودند تا زمان قاجاریه که عباس میرزا، نایب‌السلطنه در باغ«عشرت‌آباد»«باغ شمال» عماراتی نو انداخت و«باغ صفا»را در دامنه کوه سرخاب بر باغ های موجود افزود.
باغ صفا چنانکه از نامش پیداست، در دامنه کوه عون بن علی و شمال سرخاب تفرجگاه کوی و شهر ساخته شد و به سبب برخورداری از قنوات«حسن پادشاه»و«شاه چلبی»و«خواجه علی بیگ»و باغ‌های «توتستان»،«باغ پسته»و«زردآلو»و باغ بزرگ و «جوان»که همه به نام «صفا باغی»خوانده می‌شدند، به آن برتری خاصی بخشید،چنانکه نادر میرزا در مورد این باغ می‌نویسد: "چون آنجایی به جهان کمتر بود".
۱۰.مرحوم دکتر شکوهی مقاله ارزشمندی در باره تاسیس تلگراف در تهران و تبریز داشت.در بخشی از مقاله ضمن اشاره به کرونولوژی تأسیس تلگرافخانه و معرّفی اولین شهرهایی که دارای خطوط تلگرافی شده‌اند چون تهران و تبریز و تأثیر آن در دورهٔ مشروطیت، نویسندهٔ مقاله ضمن تأکید بر حوادث مشروطه در تبریز و انعکاس سر خط بعضی از تلگرافها در آن هنگامه، موضوع را با نشان دادن آخرین پاسخ تبریزیها به دربار به پایان می‌برد.
آخرین تلگرافی که حاکی از رساندن پیامهای تلگرافی به تبریز جهت صدور دستور تلگرافی برای مهاجمان و سر دستهٔ قوای دولتی به منظور برداشت محاصرهٔ تبریز و اجازهٔ ورود آذوقه به شهر و پاسخ تبریزیان که حکایت‌های شنیدنی دارد.
آری استاد بزرگ تاریخ ایران ما از دنیای فانی به دنیای باقی شتافت و یاد و خاطره او و اندیشه ها و آثار ژرف او در تاریخ به یادگارمی ماند و اهل علم و تحقیق و دوستداران فرهنگ و تمدن و تاریخ ایران همیشه مدیون چنین اساتید گرانقدری هستند.
●محمد فرج پور باسمنجی.
ارتباط با تبریز امروز
اخبار ، گزارشات ، عکسها و فیلم های خود را برای ما ارسال دارید . برای ارسال میتوانید از طریق آدرس تلگرامی یا ایمیل استفاده کنید.
اشتراک در خبرنامه
برای اطلاع از آخرین خبرهای تبریز امروز در کانال تلگرام ما عضو شوید.
فرم تماس با تبریز امروز
کلیه حقوق این سایت متعلق به پایگاه خبری تبریز امروز بوده و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع
است.
طراحی وتولید
توسططراح وب سایت