خبر های ویژه
3 اردیبهشت 1403
خوشنویسی درویش عبدالمجید بر روی تصویری مینیاتوری از خویش
قلم زنی شکسته
تصویر حضرت استاد درویش عبدالمجید که توسط محمدهادی، تذهیبکار و نگارگر زمان خود درویش کشیده شده است و درویش با خط زیبای خود زیبایی آن را دو چندان کرده است گر کسی عاشق رخسار تو باشد چکند طالب دولت دیدار تو باشد چکند شوخی و بی خبر از درد گرفتاری عشق دردمندی که گرفتار تو باشد چکند
تبریز امروز:
تصویر حضرت استاد درویش عبدالمجید که توسط محمدهادی، تذهیبکار و نگارگر زمان خود درویش کشیده شده است و درویش با خط زیبای خود زیبایی آن را دو چندان کرده است
گر کسی عاشق رخسار تو باشد چکند
طالب دولت دیدار تو باشد چکند
شوخی و بی خبر از درد گرفتاری عشق
دردمندی که گرفتار تو باشد چکند
این دوستی را ترجمه نوشتن کار خامه سیاه نامه نیست آه این چه معجزه عصمت است که جهان جهان آفتاب معنی از هر حرف آن طالع و لمعات آن بر جهانیان ساطع است ذره ذرات را قدرت شناسایی بینایی نیست قدرت شناسایی و بینایی نیست عمری بودی چون شب عمر
نخواهم بعد مردن هیچکس بر من کفن پوشد
که چون آتش نمیرد خویش را از خویشتن پوشد
آتشم سرد شد از حسرت، چون باد روی
زلف را بال کنی همچو پریزاد ( روی )
کیچ کیچک تخم کتان
کیچ کیچک تخم کتان
ما بودیم دخترکان
گیس داریم همچو کمان
زلف ما شانه میخواط
شانه فیروزه میخواط
حمام سی روزه میخواط
ها کیچ کیچک ها کیچ کیچک
دیدی از دورم و دانسته تغافل کردی
خوب کردی که تو را خوب تماشا کردم
دم واپسین زلیخا به همین ترانه دم زد
که به جذبه محبت پسر از پدر گرفتم
زلیخا را چو پیری ناتوان کرد
گلش را دست فرسود خزان کرد
چهره چو از آتش می برفروخت
شمع نقاب از پر پروانه کرد
درچمن بود زلیخا و به حسرت میگفت
یاد زندان که در آن انجمن آرایی هست
در چمن بود زلیخا و به حسرت میگفت
یاد زندان که در آن انجمن آرایی هست
عشق دور است از زلیخا کامجو عاشق نبود
ور نه همچون یوسفی را کس ببازار ( آورد )
سخت آزادی به ما چون مهر گرمی میکند
خویش را در سایه زنجیر می باید کشید
یکی از مجانین سلسله محبت گفته کارم از غیرت عاشقی همه انست که خفتگان را خفتگان را بیدار نمایم تا تو را به خواب نبینند و بیداران را در خواب سازم بیداران را در خواب سازم تا به سوی
نخواهم بعد مردن هیچکس بر من کفن پوشد
که چون آتش نمیرد خویش را از خویشتن سوزد
مست آنچنان خوش است که گوید به روز حشر
من کیستم شما چه کسانید و این کجاست
گر کسی عاشق رخسار تو باشد چکند
طالب دولت دیدار تو باشد چکند
شوخی و بی خبر از درد گرفتاری عشق
دردمندی که گرفتار تو باشد چکند
این دوستی را ترجمه نوشتن کار خامه سیاه نامه نیست آه این چه معجزه عصمت است که جهان جهان آفتاب معنی از هر حرف آن طالع و لمعات آن بر جهانیان ساطع است ذره ذرات را قدرت شناسایی بینایی نیست قدرت شناسایی و بینایی نیست عمری بودی چون شب عمر
نخواهم بعد مردن هیچکس بر من کفن پوشد
که چون آتش نمیرد خویش را از خویشتن پوشد
آتشم سرد شد از حسرت، چون باد روی
زلف را بال کنی همچو پریزاد ( روی )
کیچ کیچک تخم کتان
کیچ کیچک تخم کتان
ما بودیم دخترکان
گیس داریم همچو کمان
زلف ما شانه میخواط
شانه فیروزه میخواط
حمام سی روزه میخواط
ها کیچ کیچک ها کیچ کیچک
دیدی از دورم و دانسته تغافل کردی
خوب کردی که تو را خوب تماشا کردم
دم واپسین زلیخا به همین ترانه دم زد
که به جذبه محبت پسر از پدر گرفتم
زلیخا را چو پیری ناتوان کرد
گلش را دست فرسود خزان کرد
چهره چو از آتش می برفروخت
شمع نقاب از پر پروانه کرد
درچمن بود زلیخا و به حسرت میگفت
یاد زندان که در آن انجمن آرایی هست
در چمن بود زلیخا و به حسرت میگفت
یاد زندان که در آن انجمن آرایی هست
عشق دور است از زلیخا کامجو عاشق نبود
ور نه همچون یوسفی را کس ببازار ( آورد )
سخت آزادی به ما چون مهر گرمی میکند
خویش را در سایه زنجیر می باید کشید
یکی از مجانین سلسله محبت گفته کارم از غیرت عاشقی همه انست که خفتگان را خفتگان را بیدار نمایم تا تو را به خواب نبینند و بیداران را در خواب سازم بیداران را در خواب سازم تا به سوی
نخواهم بعد مردن هیچکس بر من کفن پوشد
که چون آتش نمیرد خویش را از خویشتن سوزد
مست آنچنان خوش است که گوید به روز حشر
من کیستم شما چه کسانید و این کجاست
درویش عبدالمجید مهرانی طالقانی (۱۱۵۰ه.ق طالقان - ۱۱۸۵ه.ق اصفهان) خوشنویس، شاعر و عارف شهیر ایرانی است. عبدالمجید در جوانی به قزوین رفت و پس از یادگیری اصول اولیه خوشنویسی به اصفهان مهاجرت نمود.
او متخلص به «مجید» بود و بزرگترین خوشنویس خط شکسته‌نستعلیق در تاریخ خوشنویسی ایران به‌شمار می‌رود. وی در خط شکسته برتر تمام شکسته نویسان بود مانند میرعماد در نستعلیق استاد بوده‌است و این خط را به پایه‌ای رسانید که تاکنون کسی بدان نتوانسته‌است برسد.
زندگی
وی در حدود سال ۱۱۵۰ هجری قمری در روستای مهران طالقان استان البرز دیده به جهان گشود. در جوانی به قزوین آمد و پس از فراگرفتن اصول اولیه خوشنویسی در این شهر، به اصفهان رفت و به کسوت فقر مشرف گردید و در آن حال به مشق خط روی آورد. در آغاز از روی خط میرعماد به تمرین و تعلم پرداخت و در این تجربه به کمال رسید. امّا چون دید نام نامی و آوازه بزرگ استاد، جهانگیر است و او که خود عشق به جاودانگی داشت، در بارقه اشتهار میرِ بزرگ، پرتوی نخواهد یافت، روی به خط شکسته آورد. و استعداد شگرف خود را در کامل کردن این خط زیبا به کار آورد و زمینه خط میراث استادان گذشته را مثل شفیعا کمال بخشیدتا به‌جایی رسید که خط شکسته او در زیبایی و ملاحت و استواری به اوج رسید و بدون رقیب شد.
درویش مردی عارف و منزوی بود و عمر را به تجرد سپری ساخت. دوران زندگی او مصادف با افول ام‍پراتوری صفوی و هرج و مرج‌های سیاسی و اجتماعی آن دوران بود. درویش در سال ۱۱۸۵ در اثر ابتلا به بیماری مالاریا چشم از دنیا فرو پوشید و پیکرش در فضای جلوخان تکیه میر در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد. این مکان بعدها به تکیه درویش عبدالمجید نیز شهرت دارد.
خوشنویسی
درویش خوشنویسی را از خط نستعلیق آغاز کرد ولی پس از مدت کوتاهی به نوشتن خط شکسته پرداخت و دیری نگذشت که در این مسند استاد مسلم شناخته شد. وی به حدی در این خط به مهارت رسید که رونق بازار خط شکسته نویسان گذشته را شکست و با اینکه بعد از او شاگردان و پیروانش به مقام استادی رسیدند، هیچکدام به پایهٔ او نرسیدند و همان‌طور که کمال خط نستعلیق به دست میر عماد صورت گرفت، خط شکسته را درویش عبدالمجید به حد کمال رسانید.
درویش در اوایل کار از روی خط «میرزا حسن کرمانی» و «شفیعا» مشق می‌کرده، ولی در اندک زمانی به درجه استادی رسیده و سرآمد استادان شکسته‌نویسی شده‌است. تا سال ۱۱۷۹ خط او متاثر از سبک شفیعاست ولی از آن پس او به سبک بسیار عالی مستقلی می‌رسد که به نام خود او شهرت یافته‌است. بیشتر آثار استاد در همین سبک رقم زده شده‌است. عمر استاد کوتاه و محنت بار بود ولی در همین فرصت کم توانست در خط شکسته چنان تحولی ایجاد کند و آن را به چنان درجه‌ای از کمال برساند که تحقق آن به دست گروهی از خوشنویسان در طول یک سده بعید می‌نماید.
او نه تنها قواعد خط شکسته‌نستعلیق را استوار کرد بلکه زیبایی و شیوایی آن را به حد اعلی رسانید. چنانکه شش دانگ جلی را چون کتاب خفی و غبار، استوار و شیرین می‌نوشت. بسیاری از خوشنویسان معاصر عبدالمجید وی رابه استادی خود قبول کرده بودند و برای تصدیق و حکمیت زشت و زیبایی خط خود او را برمی‌گزیدند. درویش عبدالمجید از ارکان چهارگانه خوشنویسان عالم و جزء خدایگان خط می‌باشد و قطعاتش اکنون زیور دهنده بزرگترین کتابخانه‌های دنیاست. بااینکه درویش در جوانی درگذشته‌است همطراز با آثار باقی‌مانده او از کمتر خوشنویسان این خط در دست است.
«هدایت» دربارهٔ درویش می‌گوید: «وی در کسوت درویشانه از قزوین مسافرت به عراق عجم و در شهر اصفهان کسب کمال کرد و در خط شکسته قدرتی کامل حاصل نمود، بعضی او را بر شفیعا و میرزا حسن رجحان داده‌اند. در شهر اصفهان روزگاری در خانه محمد رشید بیگ ولد فتحعلی خان ارشلوی افشار می‌زیست و در سال ۱۱۸۵ (میلادی) در اصفهان درگذشت، و او را غزل‌های عاشقانه‌ای بوده‌است»
شعر
او در شعر هم تبحر بسیار داشت و از اعضای انجمن ادبی مشتاق به‌شمار می‌رفت و از سبک بازگشت پیروی می‌کرد. در شعرهایش «خموش» و «درویش» تخلص وی بود و دیوان غزلیاتش موجود است.[۴] درویش عبدالمجید مورد توجه ادباء، شعرا، علماء و بزرگان بود و بزرگانی چون میرزا عبدالوهاب کلانتر و محمد رشید افشار او را مورد تشویق قرار می‌دادند.
از او غزل‌های عاشقانه‌ای به‌جای مانده و در اشعار «مجید» تخلص دارد.[۱] راوی گروسی شماره ابیات دیوان او را هزار و پانصد و بیست ضبط کرده و نسخه‌ای خطی از دیوان او در کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار موجود است.
این ابیات از اوست:
| ظلم است که بیرون کنیم از قفس اکنون | کز جور توام ریخته شد بال و پر آنجا | |
| پرسید کسی دوش ز بزمت خبر از من | پنداشت که من داشتم از خود خبر آنجا | |
| دور از تو مجید آرزوی خلد ندارد | کانجا که تویی از همه جا خوبتر آنجا |
شاگردان
از معروفترین شاگردان درویش، میرزا کوچک اصفهانی است که در خط شکسته از استادان مسلم است و از معروفترین شاگردان درویش به‌شمار می‌رود. تاریخ درگذشتش معلوم نیست اما حیات او تا سال ۱۲۲۸ مشخص است. نام کامل او را در جایی ذکر نکرده‌اند و خود او نیز در آثار فراوانی که دارد همه جا «میرزا کوچک» رقم کرده‌است. به استثنای یکی از قطعه‌های او که صریحاً نام خود را «محمد قاسم» ذکر کرده و چنین رقم کرده‌است: «حرره العبدالقل، محمد قاسم، مشهور به میرزا کوچک»
افرادی چون سید علی اکبر گلستانه، میرزا غلام رضا اصفهانی در دوره قاجار و از معاصرین استاد محمدحسین عطارچیان و استاد مجتبی ملکزاده را می‌توان از پیروان او نام برد. هرچند مستقیماً محضر او را درک نکردند. در این میان میرزا غلام‌رضا، سید گلستانه، استاد محمدحسین عطارچیان و مجتبی ملکزاده بیش از دیگران به شیوه درویش نزدیک شده‌اند.
آثار
درویش عبدالمجید را به جرئت می‌توان یکی از بزرگترین هنرمندان تاریخ برشمرد که با وجود مجال کم و عمر کوتاه خود تأثیری عمیق و ماندگار بر هنر پس از خود نهاد. روندی که در حالت عادی به گذر قرنی و تلاش شماری از هنرمندان متبحر نیاز داشت. تعدد آثار این هنرمند خلاق و پرتلاش با توجه به زندگی مشقت بار و کوتاهی دورهٔ فعالیت هنری او اعجاب انگیز است. همهٔ خطوط باقی‌مانده از او آثار ۱۵ سال آخر عمر اوست. از او آثار فراوانی شامل کتاب، قطعه و مرقع به جای مانده‌است. از گرانبهاترین آثار وی جز قطعات و مرقعات متعدد نسخه کلیات سعدی است که در موزه کاخ گلستان تهران (کتابخانه سلطنتی سابق) نگهداری می‌شود و دیگری نگارش دوازده بند از «ترکیب بند محتشم کاشانی»در رثاء و شهادت حسین ابن علی است:
| تن‌های کشته گان همه بر خاک و خون نگر | سرهای سر وران همه بر نیزه‌ها ببین | |
| آن تن که بود پرورشش در کنار تو | غلطان به خاک معرکه کربلا ببین |
ارتباط با تبریز امروز
اخبار ، گزارشات ، عکسها و فیلم های خود را برای ما ارسال دارید . برای ارسال میتوانید از طریق آدرس تلگرامی یا ایمیل استفاده کنید.
اشتراک در خبرنامه
برای اطلاع از آخرین خبرهای تبریز امروز در کانال تلگرام ما عضو شوید.
فرم تماس با تبریز امروز
کلیه حقوق این سایت متعلق به پایگاه خبری تبریز امروز بوده و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع
است.
طراحی وتولید
توسططراح وب سایت