خبر های ویژه
6 آذر 1398
تابلو خط میر علی هروی در موزه کلیولند اوهایو
موزه کلیولند
خوشنویسی اواسط دهه 1700 ایرانی با آبرنگ ، جوهر و طلا روی چوب.به خطا در بخشی از نمایشگاه "هنر و داستانهای مغول هند" در موزه هنر کلیولند در کلیولند ، اوهایو.قرار گرفته است ؛ میرعلی هروی از خوشنویسان ایرانی بود که به زبان های ترکی و فارسی شعر می سرود و خط می نوشت .
تبریز امروز:
میر علی سادات حسینی هروی (درگذشت: ۹۵۱ه/۱۵۴۴م) معروف به میر علی هروی و میرجان و ملقب به کاتب سلطانی از سرآمدان نستعلیق و از خوشنویسان بزرگ قرن دهم هجری است که خط او از نظر رعایت اصول، استحکام و همواری، صفا و شأن، تا زمان خود بی‌همتا بوده و شاید پس از او نیز جز میر عماد کسی یارای برابری با او نداشته باشد. خط او حتی بر سلطان‌علی مشهدی برتری دارد. او بر روی خوشنویسان پس از خود تأثیر به‌سزایی گذاشته‌است.
میر علی هروی پسر میر محمد باقر ذوالکمالین از خوشنویسان شهیر عصر گورکانی بوده‌است. ابتدا در هرات به کسب علوم و فضائل پرداخت و در خدمت پدرش که جامع معقول و منقول بود در اغلب رشته‌های ادبی اطلاعاتی کسب نمود و آنگاه به تعلیم و تعلم خط پرداخت تا کار به جایی رسید که از هنرمندان هم عصر خود گوی سبقت را ربود. ملا میرعلی هروی زندگی متلاطمی داشت و در دوران پرآشوبی می‌زیست. او از سادات حسینی و از اهالی هرات بود. به علت اقامت طولانی در مشهد گاهی او را مشهدی هم خوانده‌اند. خانواده آن‌ها در ۱۵۰۶م/۹۱۱ه.ق به مشهد کوچ کردند ولی به‌زودی به هرات بازگشتند و در همان‌جا ماندگار شدند.
او شاگرد زین‌الدین محمد از شاگردان بی‌واسطه سلطان‌علی مشهدی بود ولی معلوم نیست که خود او هم نزد سلطان‌علی مشهدی مشق کرده باشد. اما آنچه مسلم است این که خط او از هر دو استاد پیشی گرفت و شاگردان زیادی تربیت کرد.
میرعلی در جوانی در دارلانشاء حکام هرات به کتابت احکام مشغول بود. پس از آن به دربار سلطان حسین میرزا بایقرا راه یافت و از مقربان دربار این پادشاه هنرپرور شد و لقب سلطانی و کاتب السلطانی را از او دریافت کرد. چنان‌که او برخی از آثارش را با امضاء «میرعلی الکاتب السلطانی» رقم زده‌است. او تا سال ۱۹۱۱ یعنی زمان درگذشت سلطان حسین بایقرا در هرات بود و پس از آن گاهی در مشهد و گاهی در هرات بسر می‌برد. تا سال ۹۱۹ه.ق شاه اسماعیل اول صفوی هرات را فتح کرد و میر علی تحت حمایت کریم الدین حبیب‌الله ساوجی درآمد. پس از کشته شدن حبیب‌الله، در زمانی که سام میرزا صفوی از طرف برادرش شاه تهماسب فرمانروای خراسان بود و و پیشکارش حسن خان شاملو بود، میرعلی سه سال در هرات بود. تا اینکه در سال ۱۵۲۸م/۹۳۵ه.ق عبیدالله یا عبیدخان ازبک برادرزاده محمد خان شیبانی مؤسس سلسله ازبکیه، این شهر را برای مدت کوتاهی تسخیر کرد و میرعلی هروی را با خود به مقر خود بخارا برد و میر علی را به معلمی عبدالعزیز خان فرزند خود گماشت و به کار کتابت مشغول کرد. او نزدیک به ۱۶ سال در بخارا بود و نتوانست از آنجا خارج شود و با افسردگی روزگار می‌گذرانید تا در همان شهر درگذشت. گویا تا سدهٔ گذشته نیز سنگ مزار او در بخارا هنوز قابل رؤیت بوده‌است. میرعلی هروی تا هنگام مرگش در حدود ۱۵۴۴م/۹۵۰ه.ق در این شهر کار می‌کرده‌است.
میر علی که مردی درویش‌مسلک و آزاده بود از دوری خانواده و وطن و مهاجرت اجباری به بخارا دلگیر و افسرده بود و این شعر که از اوست و چندین بار آن را با تفاوت‌های اندکی نوشته‌است گویای درد دل و روح پر آلام اوست:
| عمری از مشق دوتا بود قدم همچون چنگ | تا خط من بیچاره بدین قانون شد | |
| طالب من همه شاهان جهانند ولی | در بخارا جگر از بهر معیشت خون شد | |
| سوخت از غصه درونم چگنم چون سازم | که مرا نیست از این شهر ره بیرون شد | |
| این بلا برسرم از حسن خط آمد امروز | وه که خط سلسلهٔ پای من مجنون شد |
شاگردان
هفت تن را از شاگردان مهم میرعلی هروی ذکر کرده‌اند
- میر محمد باقر فرزند میرعلی، خطاط دربار عبدالرحیم خان‌خانان و همایون شاه و اکبرشاه از امپراتوران گورکانی هند
- خواجه محمود شهابی که مدتی مدتی کلانتر هرات بود و به بخارا و بلخ مهاجرت کرد
- میرسیداحمد مشهدی کاتب و ملازم شاه‌تهماسب
- میرحسین بخارایی یا میرحسین کلنگی بخاری
- مالک دیلمی استاد میرعماد
- میرحیدر بخارایی یا میرحیدر حسینی تبریزی
- میرچَلَمه یا اسکندر چلمه بخاری، که گفته می‌شود وقتی ترقی کرد و میرعلی به وی اجازه داد که در قطعاتش عنوان «کتبه میرعلی» را رقم کند، میرچلمه به استاد پرخاش کرد و میرعلی آزرده شد و وی را نفرین کرد و چلمه پس از اندک زمانی نابینا شد.
آثار
از میر علی هروی آثار متعددی به‌صورت کتاب و رساله و قطعات مختلف باقی‌مانده‌است که زینت بخش موزه‌های مهم ایران و سایر کشورها و مجموعه‌های شخصی است. از جمله او در ۱۵۱۹م/۹۲۵ه.ق یعنی هنگامی که در هرات می‌زیسته کتاب بوستانی را نوشته که اکنون در موزه اسلامی و ترکی در استانبول نگهداری می‌شود. تابلو خط وی در موزه کلیولند اهایو در ایالات متحده نگهداری می شود.
میر علی هروی در شعر و معما نیز دست داشت و به ترکی و فارسی شعر می‌سرود. همچنین نثر او عالی است و او را ازجمله منشیان دانسته‌اند از آثار منثور او رساله مدادالخطوط را می‌توان نام برد.
ارتباط با تبریز امروز
اخبار ، گزارشات ، عکسها و فیلم های خود را برای ما ارسال دارید . برای ارسال میتوانید از طریق آدرس تلگرامی یا ایمیل استفاده کنید.
اشتراک در خبرنامه
برای اطلاع از آخرین خبرهای تبریز امروز در کانال تلگرام ما عضو شوید.
فرم تماس با تبریز امروز
کلیه حقوق این سایت متعلق به پایگاه خبری تبریز امروز بوده و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع
است.
طراحی وتولید
توسططراح وب سایت